کشف‌رود منشا سرطان یا قطب گردشگری؟ مسئله این است

نگار طالبی | شهرآرانیوز کشف رود در گذشته محلی بود برای شنا و سرگرمی مردم شهرمان. از رشته کوه‌های بینالود حجم زیادی آب از طریق همین رود راهی هریرود می‌شد و در مسیر راه هم کشاورزان از این نعمت بی نصیب نبودند و کشت و کار می‌کردند. رفته رفته این رود بزرگ (در بعضی کتاب‌ها آمده که طولش به ۲۹۰ کیلومتر می‌رسیده است) خشک شد و حالا هم محل گذر آب‌های فاضلاب خانگی است.

اکنون هم بعضی از کشاورزان با اینکه می‌دانند آب این رودخانه آلوده و منشاء سرطان است، سوء استفاده می‌کنند و  به  کشت  و کارشان ادامه می‌دهند. از مدت‌ها قبل برای سامان دهی این رودخانه طرح‌های زیادی ریخته اند، اما تأثیر چندانی نداشته است. چند روز گذشته نشست بحران کشف رود در مسجد سهله مشهد با حضور فعالان اجتماعی برگزار شد و رمضان روحانی، دبیر کارگروه استانی سامان دهی و احیای رودخانه کشف رود، نکاتی را ارائه داد که در ادامه آمده است.

رودی که بود...

دبیر کارگروه استانی سامان دهی و احیای رودخانه کشف رود در ابتدای گفته هایش بیان کرد: کشف رود از آبریز‌های جنوبی هزارمسجد و بینالود سرچشمه می‌گیرد. رودخانه کشف رود حدود سیصد کیلومتر طول دارد که حدود ۴۸ کیلومتر آن در مشهد و بیشترین بحران ما نیز در همین ۴۸ کیلومتر است. او افزود: جمعیتی در حدود ۲۰۰ هزار نفر در اطراف رودخانه به طور مستقیم با کشف رود در ارتباط هستند. قدمت این رودخانه به حدی است که در اشعار فردوسی نیز به آن اشاره شده است. کشف رود تمدن ساز و شکل دهنده روستا‌های اطراف خود است. این رود زندگی بخش، منبعی برای حیات ساکنان و اطرافیان خود، منبع تأمین آب کشاورزان و محلی برای کوچ پرندگان بوده است.

رودی که خشک شد

روحانی درباره بحران کشف رود بیان کرد: اولین بحران ما خشک شدن بخش زیادی از کشف رود است. از ۴۸ کیلومتر رودخانه کشف رود در مشهد، حدود ۲۸ کیلومتر خشک شده که این مسئله به دلیل مهاجرت مردم به مشهد بوده است. افزایش مهاجرت به مشهد موجب گسترش شهرنشینی به سمت حومه مشهد و همچنین بی توجهی به مدل توسعه شهر موجب ایجاد پدیده حاشیه نشینی شده است.

دبیر کارگروه استانی سامان دهی و احیای رودخانه کشف رود ادامه داد: نظارت نداشتن مسئولان، ساخت وساز‌های غیراصولی در حریم رودخانه، ایجاد باغ‌های اطراف رودخانه و ازدیاد برداشت آب، احداث سد در اطراف رودخانه و ایجاد کارگاه‌ها و صنایع در اطراف کشف رود باعث خشک شدن بخش زیادی از آن شده است.

وی بیان کرد: بحران‌های ایجاد شده در بیست کیلومتر دیگر، مهم‌تر از بحران خشکی کشف رود هستند. ما در شبانه روز ۵۰۰ هزار مترمکعب فاضلاب در مشهد تولید می‌کنیم، اما حجم تصفیه خانه‌های ما حدود ۳۰۰ هزار مترمکعب در شبانه روز و فاضلاب مازاد شهر مشهد ۲۰۰ هزار مترمکعب است. راهکاری که دراین خصوص در نظر گرفته شده واردکردن این فاضلاب‌ها به داخل رودخانه بوده است.

کشف رود، محلی برای تخلیه فاضلاب

روحانی گفت: ورود فاضلاب‌ها به رودخانه، کمبود تصفیه خانه، کمبود ظرفیت تصفیه خانه‌های فعلی و ورود حجم بالای فاضلاب به آن‌ها از جمله معضلات جدی این روز‌های کشف رود است. روزانه سیصد تانکر فاضلاب در کشف رود تخلیه می‌شود. ما از سه منبع بای پس تصفیه خانه ها، تانکر‌ها و فاضلاب‌های شهر، فاضلاب را به کشف رود وارد می‌کنیم که درنهایت منجر به آلودگی رود می‌شود.

دبیر کارگروه استانی سامان دهی و احیای رودخانه کشف رود با اشاره به اینکه اولین معضل فعلی کشف رود، ورود فاضلاب‌های صنعتی، خانگی و بیمارستانی به رودخانه است، تصریح کرد: امروز کشف رود محلی برای تخلیه فاضلاب‌های شهری شده است. کشف رود دیگر رودخانه نیست، بلکه آبی که در کشف رود جریان دارد، فاضلاب است.

وی اضافه کرد: کشت محصولات کشاورزی در حاشیه رودخانه و آبیاری محصولات با فاضلاب خام موجود در رودخانه، باعث شده است که از کشف رود به عنوان رودخانه سرطان یاد شود. ما در حاشیه شهر شاهد کشت مرگ هستیم. باتوجه به اینکه محصولات کشت شده در کشف رود در شهر پخش می‌شود، فقط با مسئله‌ای در حاشیه شهر مواجه نیستیم، بلکه این مسئله شهری و حتی ملی است.
روحانی بیان کرد: اگر مطالبه گری مستمر باشد، اثربخش است. نباید به مسائل اطراف بی تفاوت باشیم. بحران کشف رود زنگ خطر دیگری باعنوان در خطر بودن امنیت غذایی مردم مشهد است. درصد بالایی از فلزات سنگین مانند سرب، کادمیوم، آرسنیک و جیوه که به شدت سرطان زا هستند در محصولات کشت شده در حاشیه شهر یافت شده اند.

ترک فعل دستگاه‌های متولی

دبیر کارگروه استانی سامان دهی و احیای رودخانه کشف رود با اشاره به گزارش کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی در سال ۱۴۰۱، بیان کرد: بر اساس این گزارش، همه دستگاه‌های اجرایی استان که در حوزه کشف رود مشهد وظیفه دارند، به بخشی از تکالیف خود در این حوزه عمل نکرده اند. یعنی ما در این زمینه با ترک فعل سازمان‌های متولی مواجهیم. وی افزو د: در اولویت نبودن کشف رود، ضعف در نظارت بر عملکرد سازمان ها، فقدان مطالبه گری تخصصی از سمت مردم و نخبگان و فقدان یک سند جامع راهبردی دراین خصوص از مهم‌ترین علل بی سروسامانی این رود تاریخی شهرمان است.

روحانی گفت: جلوگیری از ورود فاضلاب‌های خانگی و صنعتی به رودخانه به ترتیب با راهکار‌های توسعه طرح اگو و جمع آوری فاضلاب شهری، نظارت بر صنایع به منظور تخلیه نشدن فاضلاب در رودخانه، الزام صنایع به انجام پیش تصفیه فاضلاب، جلوگیری از ورود بای پس تصفیه خانه‌ها به رودخانه با راهکار‌های ارتقای ظرفیت تصفیه خانه‌های فعلی، بهبود فناوری تصفیه خانه‌های فعلی، احداث تصفیه خانه‌های جدید و احداث تصفیه خانه‌های لوکال انجام می‌پذیرد.

در ادامه حتما بخوانید نشست بحران کشف‌رود برگزار شد | در حاشیه شهر مشهد، کشت مرگ داریم

تهدیدی که‌ می‌شود به فرصت تبدیلش کرد

دبیر کارگروه استانی سامان دهی و احیای رودخانه کشف رود ادامه داد: از دیگر راهکار‌ها می‌توان به جلوگیری از انتقال فاضلاب‌های خام به مزارع کشاورزی، برخورد با خاطیان، تأمین آب موردنیاز کشاورزان از طریق بازچرخانی آب تصفیه شده توسط شرکت آبفا و آب منطقه ای، دادن الگوی کشت کم آب طلب و غیر مثمر توسط جهاد کشاورزی (مانند توسعه کشت جاروی موردنیاز شهرداری) اشاره کرد؛ همچنین با ایجاد فضا‌های تفریح و سرگرمی در اطراف رودخانه برای جذب گردشگر و پیگیری ثبت حقوقی منطقه کشف رود برای تبدیل به قطب گردشگری نیز می‌توان اوضاع را بهبود داد.

وی با اشاره به اهمیت آموزش و فرهنگ سازی در توجه به محیط زیست در خانواده ها، مدارس، مساجد و دانشگاه‌ها تصریح کرد: احصای شبکه مسائل در نهایت منجر به تدوین سند جامع سامان دهی و اجرای کشف رود و ارائه پیشنهاد‌های سیاست گذاری و بسته‌های تصمیم ساز خواهد شد.